Afrika danst

We maken in Europa het onderscheid tussen een Noord-Europese en Zuid-Europese cultuur of zien de verschillen tussen de Waalse en Vlaamse samenleving. De al even gediversifieerde Afrikaanse culturen scheren we vaak over dezelfde kam. We spreken gemakshalve over Afrika alsof het een land is en over ‘dé Afrikaan’ alsof het om één nationaliteit draait. Als je dan toch wil veralgemenen wanneer je het over Afrika hebt, lijkt één onderwerp me daar nog net geschikt voor: Afrikaanse dans.

Dansen is één van die activiteiten die vrijwel elke Afrikaan genegen is. In een dorpje aan de Congo-rivier of in een kuststad als Dakar, overal is dans een essentieel onderdeel van het dagelijkse leven en een traditie die niet zal verdwijnen. Dansen helpt hen om zich uit te drukken daar waar woorden tekort schieten. Van zodra ze hun eerste stapjes zetten, leren kinderen op het ritme bewegen. Ze groeien als dansend op. De kinderen op het project hadden het tijdens de dans- en muzieknamiddag steeds naar hun zin, ook al dansten ze telkens op dezelfde muziek. Wanneer ze ouder worden, is dans het middel bij uitstek om als jonge saisai of playboy een meisje aan de haak te slaan. Op latere leeftijd blijft het bij bescheiden heupgeschud en sierlijke armbewegingen op het ritme van bruiloftsmuziek.

                  De kinderen van onze gastfamilie in Casamance, Zuid-Senegal, worden later vast professionele dansers.

Zelf bakte ik er niets van toen ik me aan een dansles waagde. Misschien nam ik het te serieus, bang om een verkeerde beweging te maken. Bij Afrikaanse dansers en danseressen lijkt daarentegen alles vanzelf te komen, zonder strakke choreografie. De djembé geeft het ritme aan en elke spiervezel staat gespannen. De danser staat klaar om te exploderen, als een bom van expressie, om dan weer over te gaan in elegantie en harmonie. Zulke spontane dansvormen, zonder regels en met alle ruimte voor improvisatie en creativiteit, zijn kenmerkend voor het hele Afrikaanse continent.

Ik kreeg de danstechniek – als die al bestaat bij zulk spontaans – zelf niet onder de knie maar naar een dansvoorstelling gaan kijken, blijft me de moeite waard. Daarvoor hoef je bovendien niet naar Afrika af te reizen. De voorstelling Drums and Digging van Congolees Faustin Linyekula, die ik vorige week bijwoonde in het cultuurcentrum STUK te Leuven, heeft bijvoorbeeld een diepe indruk op me nagelaten. 

Het volgende filmpje is opgenomen tijdens het folklore festival in Dakar: een mooi voorbeeld van traditionele Senegalese dans, expressief en explosief.